En la romería de San Isidro de Quintáns (Muxía), los labradores de la parroquia de Ozón hacían, al menos desde el siglo XIX [1], una danza de espadas y pañuelos que desapareció en los años 50 del siglo XX con la emigración, aunque de ella se conservan algunas fotografía del muxiano Ramón Caamaño Bentín en las cuales los danzantes aparecen con un vestuario similar al de algunas máscaras del
entroido gallego (trajes blancos, tocados con flores, cintas en los brazos, pañoletas cruzadas sobre el pecho...), vestuario cuya existencia pasada también recuerdan los vecinos (cf. Foto 2A).

A principios de los años 70 se hizo una danza extraordinaria, con vestuario de ocasión, para el programa
Raíces de RTVE (cf. infra). Un vecino de 64 años que había sido danzarín y maestro de la danza consiguió reunir un grupo cuya actuación ocasional se recogió en un vídeo en el cual bailan al ritmo de la gaita y del tambor en grupos de cuatro: dos de ellos dejan pasar por debajo de su espada a los otros dos y así, sucesivamente, van pasando todos, y después realizan este mismo gesto todos juntos en una figura es similar a las de las danzas de arcos. La grabación de Raíces contribuyó a que se revitalizara el interés por esa danza por parte de la Sección Femenina de Muxía aunque su recuperación no llegó a producirse. Finalmente hacia 1985 José Blanco Méndez, O Carnesán, sobrino de uno de los antiguos bailadores, recuperó la danza con sus tres hijos, otro vecino, y varias mujeres, enseñándoles los pasos, y el grupo Xacarandaina hizo una versión de la música siguiendo sus indicaciones (cf. Vídeo TVG: https://www.youtube.com/watch?v=IZIkETy7g_M). Antiguamente era danza de varones, pero en la actualidad es un grupo mixto de adultos y adolescentes.

___________________________

[1] La cofradía de labradores de San Isidro, así como la capilla en cuya plaza se hace la danza (antiguo campo de la feria), fue fundada en el siglo XVII y no sería imposible que entonces comenzase a hacerse la danza en la parroquia en honor del santo. En la localidad afirman que la danza "
ven de moi antigo. Pode haber máis de douscentos anos que existe" y que "ven de Arxentina. Uns emigrantes que estiveran alá viron unha danza india e trouxéronna ata aquí", claro que el vecino recuperador, José Blanco, también asegura "que en ningún lugar vio nada parecido" (sic.). (cf. La Voz de Galicia. Ed. Carballo (05/08/1997), p. 29).

________________________________
REFERENCIAS:

FERNÁNDEZ CARRERA, Xan X., Ramón Caamaño : Historia viva da Costa da Morte, A Couña, s.n., 1999.
FERNÁNDEZ CARRERA, Xan X. & VILAR ALVÁREZ, Manuel, Romarías da Costa da Morte, Seminario de Estudos Comarcais para a Promoción do Patrimonio Cultural da Costa da Morte, Vimianzo, 2011, p. 73. Disponible: http://semescom.gal/arquivos/libros/pdf/romariascdm.pdf
LÓPEZ FERNÁNDEZ, Carme, “Patrimonio oral y educación: Danza de arcos de A Cervela (O Incio-Lugo)”, en: European Public & Social Innovation Review, vol. 9 (2024), pp. 1-15 (p. 3). Disponible: https://epsir.net/index.php/epsir/article/view/538.
SENDÓN, Manuel & SUÁREZ CANAL, Xosé Luis,
Ramón Caamaño : Retratos da Costa da Morte, Centro de Estudos Fotográficos, Caixanova, Vigo, 2002.

En internet:
https://www.adiantegalicia.es/costa-da-morte/2021/02/03/quintans-despide-al-carnesan-recuperador-de-su-danza-de-espadas.html https://www.lavozdegalicia.es/noticia/carballo/muxia/2021/08/04/danza-das-espadas-memoria-carnesan-quintans-muxia/0003_202108C4C6993.htm
Asociación protectora da danza de espadas de Quintáns: https://www.facebook.com/profile.php?id=61566974423850#
Vídeo 1974. Danza de Espadas de Ozón. Muxía, A Coruña. Raíces RTVE-27b Danza de espadas I (24 ene 1974, minuto 19 ss.): https://www.youtube.com/watch?v=n4TFqjmLaUQ&t=1168s https://musicatradicional.imf.csic.es/piece/35200 https://www.facebook.com/watch/?v=1597562774385052
Vídeo 2014:
https://www.youtube.com/watch?v=_rIcCmd5DSk