En la villa de Pontedeume (A Coruña) tenemos datos sobre las procesiones del Corpus desde el siglo XVII, pero probablemente eran anteriores. Se hacían con asistencia de las cofradías (San Roque, San Sebastián...), y de los gremios con sus danzas (de arcos los zapateros y de espadas los mareantes de la cofradía de la Trinidad). En 1765 se conserva una detallada descripción de la danza de arcos, o Danza da Ramallada, calificada entonces como costumbre inmemorial, y de la vestimenta y coreografía de sus 12-20 danzantes, dirigidos por tres fachos y acompañados por un gaiteiro. Tenemos también noticias de danzas de turcos en el siglo XVIII (cf. FICHA: https://juliomontanes.synology.me/bases/morosycristianos/index.php?-table=morosycristianos&-action=browse&-cursor=0&Numero==28), las cuales se hacían entonces en la fiesta de San Roque, aunque parece probable que esas danzas del gremio de los sastres fuesen las que la cofradía gremial hacía anualmente en las procesiones del Corpus.
La Danza de Arcos terminó siendo ejecutada por los marineros ya que cuando el número de zapateros no era suficientemente numeroso para realizar la danza se pagaba a un grupo del gremio de los mareantes para que participaran en ella. Posteriormente, con la desaparición del gremio de zapateros, los marineros la hicieron totalmente suya y acabaron por olvidar la que les era propia en la villa, la Danza de Espadas. Desde 1771 desaparecen las menciones a la danza y los pagos a los danzantes, y con la disolución de los gremios a principios del siglo XIX cayó también en el olvido la danza de los labradores, perdurando solo la de arcos (cf. Foto 2).
________________________________
REFERENCIAS:
CASTRO ÁLVAREZ, Carlos de & VÁZQUEZ ARIAS, Juan Carlos, La iglesia de Santiago de Pontedeume : Historia y patrimonio artístico, Diputación de A Coruña, A Coruña, 2003, pp. 119-120 y figa. 135, 137 y 138.
COSTAS FERNÁNDEZ, Lucía & MACEDO CORDAL, Carola, “Achega ao gremio de curtidores e zapateiros de Pontedeume nos séculos XVII-XVIII”, en: Cátedra. Revista Eumesa de Estudios, Pontedeume, nº 15 (2008), pp. 289-380. Disponible: https://flopsestudio.com/revista-catedra/Catedra15.pdf.
COSTAS FERNÁNDEZ, Lucía & MACEDO CORDAL, Carola, “A ermida de San Roque de Pontedeume e a súa confraría a través do Libro de Cabidos : As Festas do Santo”, en: Cátedra. Revista Eumesa de Estudios, Pontedeume, nº 17 (2010), pp. 287-326 (p. 307). Disponible: https://flopsestudio.com/revista-catedra/Catedra17.pdf.
COUCEIRO FREIJOMIL, Antonio, Historia de Pontedeume e a súa comarca, Dirección Xeral de Política Lingüística, Santiago, 1995 [1º ed. 1944], pp. 361 ss.
INZENGA y CASTELLANOS, José, Cantos y bailes populares de España : Galicia, A. Romero, Madrid, 1888, p. 81.
VILA JATO, Mª Dolores, “Aspectos de un mecenazgo : El arzobispo Rajoy y su legado artístico en Pontedeume (A Coruña)”, en: Boletín del Seminario de Estudios de Arte y Arqueología de la Universidad de Valladolid, vol. 57 (1991), pp. 503-516. Disponible: https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/2689203.pdf.
En internet:
La Fiesta del Corpus y el Teatro en Galicia (Julio I. González Montañés): https://teatroengalicia.juliomontanes.synology.me/corpus.htm
El Corpus en Pontedeume (Julio I. González Montañés): https://juliomontanes.synology.me/bases/corpus/index.php?-table=corpus&-action=browse&-cursor=9