Los
Felos son las máscaras tradicionales del entroido de Maceda (Ourense), donde salen en las parroquias de Vilardecás, Tioira, Santirso, Carguizoi y Castro de Escuadro. Su máscara y vestimenta es similar a la de los peliqueiros de Laza y los cigarróns de Verín, con algunas diferencias entre las que destaca el color de las medias, que en la zona de Maceda son negras y no blancas.

Actualmente participan en los desfiles carnavalescos, especialmente en el del
domingo fareleiro, pero en su origen el felo era una máscara solitaria e itinerante. Un mozo soltero que se disfrazaba y desde principios de año recorría durante días o semanas las aldeas de la sierra, durmiendo en pajares, gozando del privilegio de levantar los vestidos a las mozas, y comiendo y bebiendo lo que le daban los vecinos.

El término
Felo y su variante Feno se utiliza en numerosas localidades gallegas para referirse a las máscaras del Corpus y de otras procesiones religiosas (cf. FICHAS: https://juliomontanes.synology.me/bases/mascaras/index.php?-action=list&-table=mascaras&-cursor=0&-skip=0&-limit=30&-mode=find&-edit=1&-recordid=mascaras%3FRegistro%3D16&Titulo=felo+OR+feno). Es de origen incierto: en Galicia es sinónimo de máscara y su etimología se ha relacionado con la voz germánica fillon (el que pega), y también con felón y felonía que aludiría a la rebelión de los vasallos contra los señores feudales. Es posible también que la voz esté relacionada con folia, foliada, folión, etc.

________________________________
REFERENCIAS:

ARAÚXO, Emilio, Libremente (felos sempre serra), Toxosoutos, Noia, 2016.
COCHO de JUAN, Federico,
O Carnaval en Galicia, Xerais, Col. Universitaria, Vigo, 1990, pp. 124-126.
COCHO de JUAN, Federico,
O Entroido galego, A Nosa Terra, Vigo, 1998.
FIDALGO SANTAMARIÑA, Xosé Antón (coord.), As caras do entroido ourensán, Diputación Provincial de Ourense, Ourense, 2009, pp. 117 ss.
GARCÍA SANTOS, Alfonso & SENÉN LÓPEZ GÓMEZ, Felipe,
Antroidos e máscaras na Galiza rural, Sermos Galiza, Santiago de Compostela, 2019, pp. 28-29.
GODINHO, Paula, "Algumas notas sobre felos e felonia – rir e comemorar o entroido em Maceda", en
: O Sil (11/02/2015). Disponible: https://www.osil.info/algumas-notas-sobre-felos-e-felonia-rir-e-comemorar-o-entroido-em-maceda/
PRIETO ALONSO, Domingos, "O peliqueiro, notas etimológicas (I e II)", en: A Nosa Terra, nº 420 (15/02/1990), p. 22 y nº 422 (01/03/1990), p. 22. Disponible: https://anosaterra.com/no-420-15-de-febreiro-de-1990/ y http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_fd_pub2211_ANosaTerra_0422_19900301.pdf.
RODRÍGUEZ CRUZ, Xosé,
Máscaras de Entroido no Sureste Ourensán, Artes gráficas y publicidad Dibay, Marín, 1998.
VVAA,
Ourense etnográfico, Deputacion provincial, Ourense, 1998, pp. 311-315.

En internet:
Santiago Prol:
http://www.galeon.com/sloren/carnaval_ourense/prol.htm
Galipedia: https://gl.wikipedia.org/wiki/Felo
Felos de Maceda: http://felosdemaceda.com/felos-orixe/.
Os Nosos Entroidos: Exposición de Traxes tradicionais e personaxes, Sala Valente, Ourense, 2021. Cf. Vídeo: https://www.youtube.com/watch?v=DGP9GJbqFUs