Las
charrúas de Allariz recorrían las calles de la villa durante los días del carnaval, normalmente solas o como máximo en parejas, pidiendo vino y comida por las casas al grito de "charrúa merda crúa" [1]. No tenían una vestimenta fija pudiendo llevar ropa diversa, siempre de mucho colorido, así como diferentes tocados, y en la actualidad la denominación se le aplica en la villa a cualquier máscara de entroido. También llevaban pelicas y cencerros, así como un vergallo de cuero y una vara decorada con cintas en las manos. Solían ir enmascarados con caretas de cuero de vaca, tela, madera o piel de conejo, y si eran reconocidos inmediatamente se retiraban para ponerse otro disfraz. No se conservan fotografías antiguas de ellos pero se han hecho reconstrucciones conjeturales a partir de los testimonios de principios del siglo XX.

No está claro el origen de la denominación
charrúa, que algunos estudiosos creen referencia a la tribu uruguaya de los charrúas, habiéndole puesto el nombre algún indiano de vuelta a su villa natal (Federico Cocho). En la localidad se atribuía el nombre a un vecino apodado O Charrúa (cosa que a Vicente Risco le parecía imposible), y Domingos Prieto relaciona charrúa con el portugués (y gallego) charro (= vil, despreciable) y con el castellano charro (basto, tosco, de mal gusto...). Se habla de un origen medieval para estas máscaras, pero como en el resto de los casos gallegos no hay pruebas al respecto.

_____________________________

[1] En la actualidad se han
recuperado y algún año volvieron a recorrer las calles, pero ahora en forma de comparsa organizada y civilizada en los desfiles de carnaval (Foto 2).

________________________________
REFERENCIAS:

BOUZA-BREY TRILLO, Fermín, “Mázcaras arcaicas da Galiza”, en:
Galicia Emigrante, Buenos Aires, año II, nº 8 (1955) pp. 4-6 y 16.
FIDALGO SANTAMARIÑA, Xosé Antón (coord.), As caras do entroido ourensán, Diputación Provincial de Ourense, Ourense, 2009, pp. 112 ss. [A. Blanco Rodríguez].
PRIETO ALONSO, Domingos, "O peliqueiro, notas etimológicas (I e II)", en:
A Nosa Terra, nº 420 (15/02/1990), p. 22 y nº 422 (01/03/1990), p. 22. Disponible: https://anosaterra.com/no-420-15-de-febreiro-de-1990/ y http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_fd_pub2211_ANosaTerra_0422_19900301.pdf.
RISCO, Vicente, “Archivo filolóxico e etnográfico de Galiza : Os Cigarrons”, en:
Nós : boletín mensual da cultura galega, nº 35 (1926), pp. 13-15. Disponible: http://www.galiciana.bibliotecadegalicia.xunta.es/gl/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1265815.
RISCO, Vicente, "Notas sobre las fiestas de Carnaval en Galicia", en:
Revista de Dialectología y Tradiciones Populares, vol. IV, nº 2 y 3 (1948), pp. 163-93 y 339-64.
RISCO, Vicente, "Etnografía: cultura espiritual", en: Otero Pedrayo, Ramón (dir): Historia de Galiza, Akal, Madrid, 1979, vol. I, pp. 255-762 [1ª ed., Nós, Buenos Aires, 1962].
VIDAL LÓPEZ, Carmen, "A charrúa e o Entroido alaricano", en:
Raigame, Ourense, nº 3 (1996), pp. 40-43. Disponible: http://www.ccpxaquinlorenzo.es/index.php?option=com_phocadownload&view=category&download=4%3Araigame-03&id=1%3Arevista-raigame&Itemid=37&lang=es.

En internet:
https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/2003/02/03/allariz-recupera-charrua-mascara-tradicional-fiesta/0003_1468218.htm https://ourense-natural.es/carnaval_ourense/pro2.htm
Os Nosos Entroidos: Exposición de Traxes tradicionais e personaxes, Sala Valente, Ourense, 2021. Cf. Vídeo: https://www.youtube.com/watch?v=DGP9GJbqFUs
Vídeo de Mª Jesús Arias Conde: https://ourense-natural.es/carnaval_ourense/pro2.htm