Las Bonitas son máscaras típicas de la zona de Cartelle (Sande, Parbón...), y de Gomesende y Arnoia. Las más famosas son las de Sande, en cuyo entroido salen con la Vaca (Foto 2B) [1] y el Oso [2]. Las bonitas llevan una máscara de tela de alambre moldeada y pintada y un armazón de madera decorado con plumas como sombrero. Van vestidas con mantones de Manila y pañoletas traídos de Filipinas, por lo que se considera que la máscara pudo haber surgido en el siglo XIX. En la mano llevan un látigo, generalmente de mimbre [3].
Otras máscaras documentadas en el entroido de Sande son los señoritos y las abutardas o foleiros / folecheiros (hombres o mujeres vestidos con ropas viejas y con la cara tapada), y los tisnados (normalmente niños o adolescentes), que llevan la cara ennegrecida con hollín. Las abutardas son máscaras borralleiras que se dedican a ensuciar a la gente con hollín, barro, farelos y agua sucia, en algunas épocas arrojada incluso con sulfatadoras.
____________________________
[1] Cf. FICHA nº 56: https://juliomontanes.synology.me/bases/mascaras/?-table=mascaras&-action=browse&-cursor=55.
[2] Lleva máscara de latón y tela, y vestido de pieles y saco (cf. FICHA nº 36: https://juliomontanes.synology.me/bases/mascaras/?-table=mascaras&-action=browse&-cursor=35).
[3] En otras comarcas de la provincia de Ourense como A Merca se denominan mecos bonitos a las máscaras finas, y mecos feos a las desastradas (cf. FICHA nº 89: https://juliomontanes.synology.me/bases/mascaras/index.php?-table=mascaras&-action=browse&-cursor=88).
________________________________
REFERENCIAS:
AREÁN IGLESIAS, Mª del Rocío, Elementos estéticos y pervivencia de las formas en el carnaval tradicional de Ourense [Tesis Doctoral], Universidad Complutense - Facultad de Bellas Artes, Madrid, 1994, pp. 44 ss.
BANDE RODRÍGUEZ, Enrique, "O Entroido nun pobo de Ourense: na parroquia de Sande", en: Grial, 76 (1982), pp. 221-226. Disponible: http://www.cervantesvirtual.com/descargaPdf/num-76-1982/.
CAO SANTAMARIÍA, Antón, "O Entroido en Sande: Bonita, troula e carallada antropolóxica", en: IV Xornadas do Entroido no Instituto Camões [ponencia 29/01/2022], Asociación Etnográfica A Merdeira, Vigo, 2022.
COCHO de JUAN, Federico, O Carnaval en Galicia, Xerais, Col. Universitaria, Vigo, 1990, pp. 176-177.
GARCÍA SANTOS, Alfonso & SENÉN LÓPEZ GÓMEZ, Felipe, Antroidos e máscaras na Galiza rural, Sermos Galiza, Santiago de Compostela, 2019, pp. 60-61.
VÄZQUEZ LOPO, Mónica & SOUSA SOUSA, Antonio, "Entroido de Sande : Trás da máscara de arame e as plumas de ave", en: X Xornadas sobre o Entroido de Galiza [ponencia], SAGA, Pontevedra, 2022. Disponible: https://www.youtube.com/watch?v=E5KBUodlPZQ
En internet:
Os Nosos Entroidos: Exposición de Traxes tradicionais e personaxes, Sala Valente, Ourense, 2021. Cf. Vídeo: https://www.youtube.com/watch?v=DGP9GJbqFUs
La Región: https://www.laregion.es/articulo/celanova/sande-presume-bonitas-desfile-osos-vacas-y-mecos/20140305092113445912.html
Proxecto Ronsel: http://ronsel.uvigo.es/index.php?option=com_rsgallery2&Itemid=30&gid=88
Entroido de Sande: https://www.facebook.com/www.monterolopo