Es frecuente en el
entroido gallego, y en el de media Europa, la presencia de máscaras de Vellas (=Viejas), trasunto para algunos antropólogos de una antiquísima figura mítica matriarcal. En el entroido de Berres (A Estrada-Pontevedra) había una figura muy popular que intervenía en las farsas, la cual era conocida como a “vella do meniño", siendo el meniño (=niño) un muñeco denominado “Xaniño do antroido”. La vella (llamada Dominga en la parroquia) intervenía en la representación de una farsa conocida como O alistamento dos quintos, en la cual se lamentaba a gritos de no tener dinero para sobornar a los funcionarios del reclutamiento y evitar que se llevaran a su Xaniño a la milicia; aunque finalmente conseguía librarlo del servicio militar alegando que tenía incontinencia y haciendo, para probarlo, que el muñeco orinara sobre el alcalde, el médico y los libros de alistamiento [1].

Es probable que exista una relación entre esta farsa y las
fiestas de los quintos, protagonizadas por los mozos que entraban en el ejército y documentadas en numerosas localidades peninsulares, asociadas con el carnaval en muchos casos. Quizá algo de ellas exista también en la farsa del Rei de Covelo (cf. FICHA nº 43: https://juliomontanes.synology.me/bases/teatrodeentroido/?-table=teatrodeentroido&-action=browse&-cursor=0&Numero==43).

_______________________________

[1] Según relata Manuel García Barros (pseud.
Ken Keirades) en su novela Aventuras de Alberte Quiñoi (ca. 1949), el muñeco era un angelote de madera procedente de la iglesia parroquial que se había convertido en el personaje más popular y festejado del carnaval de la parroquia. Lo vestían con falda, jubón y marmota de lana en la cabeza, y solían transportarlo en una cesta a lomos de un perro, o en un cajón con ruedas, pidiendo limosna "pró eivadiño". Cuando la vella lo tenía en su regazo lo cubría con una manta bajo la cual se escondía una vejiga de cerdo llena de agua que al apretarla regaba a quienes se acercaban a verlo. García Barros describe también una pantomima-farsa en el entroido de Berres, que parodiaba la Resurrección de Lázaro (cf. FICHA nº 354: https://juliomontanes.synology.me/bases/teatrodeentroido/index.php?-table=teatrodeentroido&-action=browse&-cursor=0&Numero==51), y en la parroquia tenemos documentado un Testamento do Gato (cf. FICHA nº 51: https://juliomontanes.synology.me/bases/teatrodeentroido/index.php?-table=teatrodeentroido&-action=browse&-cursor=0&Numero==354), y un Sermón de Entroido (cf. FICHA nº 353: https://juliomontanes.synology.me/bases/teatrodeentroido/index.php?-table=teatrodeentroido&-action=browse&-cursor=0&Numero==353).

________________________________
REFERENCIAS:

ARCA CALDAS Olimpio, “Os carnavais na Estrada”, en: Tabeirós Terra : Xornal Cultural da Estrada, nº 6 (1999), pp. 11-14. Disponible: https://dokumen.tips/documents/tabeiros-terra-no-6-febreiro-1999.html.
FERNÁNDEZ REI, Francisco, "Os traballos e os días en tres aldeas galegas", en:
Grial, vol. 19, nº 71 (1981), pp. 21-37. Disponible: http://www.cervantesvirtual.com/obra/num-71-1981/.
GARCÍA BARROS, Manuel (
Ken Keirades), Aventuras de Alberte Quiñoi, Galaxia, Vigo, 2020, cap. IX (ms. ca. 1949).
GONZÁLEZ MONTAÑÉS, Julio I., “O mundo do revés: Teatro de entroido en Galicia”, en:
Actas da XV Xornada de Literatura de Tradición Oral. Entroido: transgresión e tradición (Lugo, 22 de outubro de 2022), Asociación de Escritoras e Escritores en Língua Galega-Deputación Provincial de Lugo, Lugo, 2022, pp. 23-61. Disponible: https://www.aelg.gal/resources/publications/1677577450464actasXV_xornada_AH.pdf.