Fresco en el coro de la iglesia de la abadía benedictina de la isla de Reichenau (Oberzell, lago Constanza), realizado hacia 1350. Para Margaret Jennings se trata del más antiguo de los ejemplos artísticos conservados del tema de Tutivillus, pero existen casos anteriores, alguno dudoso pero varios muy claros (véanse
FICHAS nº 1-9: https://juliomontanes.synology.me/bases/tutivillus/index.php?-action=list&-table=tutivillus&-cursor=0&-skip=0&-limit=30&-mode=find&-edit=1&Registro=1..9).

Cuatro demonios sostienen y estiran una piel de vacuno entera y sobre ella se sienta Tutivillus escribiendo con pluma y tintero un texto en aleman que alude a la charla de las mujeres que aparecen murmurando al fondo, bajo la lámpara de una iglesia.

La incripción dice:

..................................................................."Ich wil hie scriben I Von diesen tumben wiben
.....................................................Was hie wirt plapa gesprochen I Uppigs in der woe hen,
...........................................Das wirt alles vol geraht, I So es wirt fur den rihter braht" [1].

Como en los casos polacos (Slopanowo) la imagen se relaciona con el proverbio que, en referencia a los pecados de alguien, o a algo increible, dice que "no caben en la piel de una vaca" ("Das geht auf keine Kuhhaut!" ).

_________________________________

[1] Es la transcripción de Franz Beyerle. C. Grössinger ofrece otra con algunas diferencias: "
Ich will hie schriben von disen tumben wiben, was hic wirt papla gusprechen, üppiges en der Wochun, das wirt allus wol guhrat, so es wirt für den Richter gebracht" [="Tengo que escribir aquí, para llevarlos al Juicio, los parloteos de las mujeres necias, los cuales son tantos que no caben en la piel de una vaca"].

________________________
REFERENCIAS:

BÁLINT, Sándor, “Das Sündenregister auf der Kuhhaut”, en: Ethnologia Europaea. Journal of European Ethnology, Museum Tusculanum Press, Copenhagen, vol. II, nº 1 (1969), pp. 40-43.
BETHMONT-GALLERAND, Sylvie & LEDUC-GUEYE, Christine, "Le diable, les bavardes et les clercs. Un motif iconographique et ses variations dans la peinture murale, la sculpture et la gravure médiévales et leurs sources textuelles", en: L
e décor mural des églises, Actes du colloque de Châteauroux, 18-21 octobre 2001, Art Sacré. Cahiers de Rencontre avec le Patrimoine religieux, n° 18 (2003), pp. 214-233 ( p. 221).
BEYERLE, Franz, "Seelenwage und Sündenregister", en:
Zeitschrift für deutsches Altertum, vol. 60, nº 3-4 (1923), pp. 230-32.
GRÖSSINGER, Christa, "Tutivillus", en:
Elaine BLOCK (Ed.), Profane images in marginal arts of the Middle Ages, Brepols, Turnhout, 2009, pp. 47-6 (p. 58).
HALM, Peter, "Der schreibende Teufel", en:
Cristianesimo e Ragion di Stato: L'Umanesimo e il Demoniaco nell'arte. Atti del II Congresso Internazionale di Studi Unmanistici (Ed. Enrico CASTELLI), Centro Internazionale di Studi Umanistici - Bocca Editore, Roma-Milán, 1953, pp. 235-249 (lam. VIII).
HOFFMANN-KRAYER, Eduard, “Das Sündenregister auf der Kuhhaut”, en:
Schweizerisches Archiv für Volkskunde = Archives suisses des traditions populaires, 24 (1922-1923), p. 112.
HOFFMANN-KRAYER, Eduard, ”Weiteres zum Sündenregister auf der Kuhhaut”, en:
Schweizerisches Archiv für Volkskunde = Archives suisses des traditions populaires, vol. 24 (1922-1923), pp. 198-199.
JENNINGS, Margaret, "Tutivillus. The Literacy Career of the Recording Demon", en:
Studies in Philology, LXXIV, nº 5 (1977), pp. 1-95 (p. 33). Disponible: https://bit.ly/3B3N0RP
MASSING, Jean Michel, “
Sicut erat in diebus Antonii: The devils under the bridge in the Tribulations of St Anthony by Hieronymus Bosch in Lisbon”, en: ONIANS, John (Ed.) Sight and Insight: Essays On Art and Culture in Honour of E. H. Gombrich at 85, Phaidon Press, Londres, 1994, pp. 108 -127 (p. 118 y fig. 48).
MOSTERT, Marco, “De magie van het geschreven woord”, en:
De betovering van het middeleeuwse christendom : studies over ritueel en magie in de Middeleeuwen Marco Mostert, A. Demyttenaere (eds)., Uitgeverij Verloren, Hilversum, 1995, pp. 61-100 (p. 74). Disponible: https://www.mgh-bibliothek.de/dokumente/a/a147943.pdf.
MURBACH, Ernst, “Zwei gotische Wandbildfragmente und ihre ikonographische Deutung”,
Unsere Kunstdenkmäler, Mitteilungsblatt für die Mitglieder der Gesellschaft für Schweizerische Kunstgeschichte, XVI (1965), pp. 23-28 (p. 24 y fig. p. 28).
RÖHRICH, Lutz, “Der Teufel in der Kirche und das Sündenregister auf der Kuhhaut”, en: Erzählungen des späten Mittelalter und ihr Weiterleben in Literatur und Volksdichtung bis zur Gegenwart : Sagen, Märchen, Exempel und Schwänke, Francke Verlag, Berna-Munich, 1962, vol. I, pp. 115 y 271.
WIRTH, Alfred, “Kuh”, en:
Handwörterbuch des deutschen Aberglaubens, De Gruyter, Berlín, 1987, vol. V, cols. 786-788. Disponible: https://archive.org/details/BachtoldStaubliHannsHoffmannKrayerEduardHandworterbuchDesDeutschenAberglaubensBa_20150819_2035.
WOZOWICZ, Agnieszka, "Przedstawienie diabla spisujacego grzechy w kosciele parafialnym w Porebach Dymarskich", en:
Biuletyn Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, Kolbuszowa, nº 1 (2009), pp. 11-29, fig. 2 (dibujo).

En internet:
https://inpress.lib.uiowa.edu/feminae/DetailsPage.aspx?Feminae_ID=30729
Foto: http://www.flickr.com/photos/wm_archiv/3991360400/